O'qish vaqti tahminan: 5 daqiqa, 22 sekund. Matn 1076 so'zdan iborat.
# Djoserning Pog‘onali Piramidasi Misrning Eng Qadimgi Piramidasidir
Djoserning Pog‘onali Piramidasi qadimgi misrliklar tomonidan qurilgan birinchi piramida bo‘lib, u eng qadimgi katta tosh yodgorlik hisoblanadi. Ilgari misr podshohlari uchun mo‘ljallangan qabristonlar loy g‘ishtlardan qurilgan edi.
Djoser esa toshlarni janubdagi Asvandan (graniti) va Nil daryosining narigi tomonidan (ohaktoshni) olib kelgan. Qurilish ishlariga uning maslahatchisi — Imhotep rahbarlik qilgan.
Asvan graniti piramida ichidagi qabr devorlarini qoplash uchun ishlatilgan. Pog‘onali Piramida Djoserning yer hayotidan so‘nggi hayotga o‘tishini ramziy tarzda ifodalovchi zinapoyani anglatgan bo‘lishi mumkin.
Misr haqida qiziqarli faktlar
# Qizil Piramida Misrning Birinchi Haqiqiy (Silliq Tomonli) Piramidasidir
Piramidalar fir’avnlar uchun qurilgan bo‘lib, ular podshohlarning jasadlarini himoya qilish va ularni quyosh tomonga, ya’ni abadiy hayotga yo‘naltirish uchun xizmat qilgan.
Dahshur shahridagi Sneferu fir’avnining Qizil Piramidasi qadimgi Misrda birinchi silliq tomonli piramida bo‘lgan. U zinapoyasiz qurilgan va quyosh nurlarini eslatadigan shaklda loyihalangan.
Bu piramida eng yassi bo‘lib, yonbag‘irlari juda past burchak ostida qurilgan. Shu sababli, o‘g‘rilar uchun unga chiqib, qoplagan oq ohaktoshni o‘g‘irlash oson bo‘lgan.
Sneferu uchun to‘rtta piramida qurilgan. Ulardan biri — “Egri Piramida” (Bent Pyramid) ham Dahshurda joylashgan bo‘lib, u o‘rtasidan boshlab burchagi o‘zgargani bilan mashhur. Dastlabki burchak 54° edi, lekin u juda tik bo‘lib chiqqan, shuning uchun 43° gacha kamaytirilgan.
# Uch Giza Piramidalari Bir Chiziqda Joylashgan
Giza nekropolining shimoli-sharqida joylashgan Xufuning Buyuk Piramidasidan tortib, Xafrenning piramidasigacha, va undan janubi-sharqda joylashgan kichikroq Menkaure piramidasigacha — ularning barchasining janubi-sharqiy burchaklari bir to‘g‘ri chiziqda joylashgan.
Bu piramidalar maxsus tartibda joylashtirilgan bo‘lib, har birining burchagi Heliopolisdagi Quyosh xudosi Ra ibodatxonasiga qaragan. Shuningdek, ular Orion yulduz turkumi bilan moslangan.
To‘rtinchi sulola fir’avnlari o‘zlarini Ra xudosining avlodlari deb hisoblashgan. Shu sababli, piramidalarini Giza platosida mukammal burchak ostida joylashtirib, ular quyoshning kundalik hayot aylanishining tabiiy qismiga aylantirganlar.
Piramidalarni Buyuk Sfenks qo‘riqlaydi — u odam boshi (ehtimol fir’avn Xafre) va arslon tanasiga ega ohaktosh haykaldir.
2-jahon urushi haqida faktlar
# Piramidalarda Marhumning Ruhi Dam Olishi Uchun Maxfiy Xona Bo‘lgan
Piramidaning ulug‘vor tuzilishi qadar muhim bo‘lgan yana bir narsa — bu “Serdab” deb atalgan maxfiy xona edi. Serdab fir’avnning mummiyosiga yaqin joyda joylashgan bo‘lib, unda “Ka haykali” — ya’ni podshohning o‘limdan keyingi hayotdagi ruhi mujassam bo‘lgan haykal saqlangan.
Qadimgi misrliklar shunday ishonishgan: agar fir’avnning mummiyasi yo‘q qilinsa, uning ruhi Ka haykalida yashashni davom ettiradi. Qabrlarni o‘g‘rilar talon-taroj qilish xavfi yuqori bo‘lganligi sababli, Serdab va Ka haykali fir’avn uchun osoyishta va baxtli hayot kechirishda juda muhim rol o‘ynagan.
# “Piramida Matnlari” Dunyoning Eng Qadimgi Diniy Matnlari Hisoblanadi
Menkaure piramidasi qurilganidan ikki yuz yil o‘tib, Sakkaradagi Unas podshoh piramidasi bunyod etilgan. Uning dafn xonasining devorlarida “Piramida matnlari” deb atalgan yozuvlar topilgan — bu iyerogliflarda bitilgan sehrli duo va so‘zlar bo‘lib, Unasning ruhi tanasini tark etib, narigi dunyoga o‘tishiga yordam berish uchun yozilgan.
Bu matnlar insoniyat tarixidagi eng qadimgi diniy yozuvlar hisoblanadi. Ular fir’avnlarning hayotdagi vazifalari, mas’uliyatlari va diniy qarashlarini o‘rganishda juda katta ahamiyat kasb etgan. Shuningdek, Unas Piramida Matnlari ostki dunyo xudosi Osiris nomini birinchi marta tilga olgan manba sifatida tanilgan.
# Xufuning Buyuk Piramidalarga Chiqish Taqiqlangan
Ko‘p sayyohlar va hatto Qohira aholisi ham Xufuning Buyuk Piramidasining cho‘qqisiga chiqishga uringan. Ularning aksariyati joyida hibsga olinadi, lekin ko‘pincha ayblovsiz qo‘yib yuboriladi. Chunki Misr qonunlariga ko‘ra, Giza piramidalarga chiqish man etilgan, biroq bu jinoyat hisoblanmaydi.
Masalan, 2016-yilda 16 yoshli nemis sayyohi atigi 8 daqiqa ichida piramidaning tepasiga chiqishga muvaffaq bo‘lgan. Yaqinda esa bir mahalliy fuqaro piramidaning tepasidagi yog‘och ustunni sindirib, hukumat vakillariga tosh otgan. U ustun Buyuk Piramidaning balandligini o‘lchash uchun ishlatilgan edi.
Hukmdor Usmon seriali haqida qiziqarli faktlar
# Misrda Qurilgan So‘nggi Piramida Loy G‘ishtlardan Yasalgan
Misrda qurilgan so‘nggi qirollik piramidasi Ahmose I tomonidan Abydos shahrida barpo etilgan. U mashhur Giza, Sakkara va Dahshur piramidalardan ancha janubda joylashgan.
Bu piramidaning balandligi taxminan 50 metr bo‘lgan, an’anaviy marosim ibodatxonasi majmuasining bir qismi sifatida qurilgan va yonbag‘irlari juda tik edi.
Afsuski, Ahmose piramidasi vaqt o‘tishi bilan vayron bo‘lib, qulab tushgan, sababi esa uning asosan loy g‘ishtlardan qurilgan edi. Bu material shimoldagi piramidalarda ishlatilgan ohaktosh kabi mustahkam emas edi.
# Piramidalar Aslida Oq Rangda Bo‘lgan
Piramidalarning tashqi qismini qoplagan qoplama toshlari qadimgi misrliklarning qurilishdagi aniqligini ko‘rsatgan. Bu toshlar oq rangli, silliq ohaktosh bo‘lib, ular bir-biriga mukammal tarzda joylashtirilgan.
Shuning uchun har bir piramida tashqaridan juda tekis va silliq ko‘rinishga ega bo‘lgan. Bu toshlar quyosh nurlarini oyna kabi aks ettirib, piramidalarga porloq, yaltiroq ko‘rinish bergan.
Hozirda bu qoplama toshlarining deyarli barchasi yo‘qolgan — ularning ko‘pi o‘g‘irlangan, boshqa inshootlar qurishda ishlatilgan yoki 1308-yilda Qohirada sodir bo‘lgan kuchli zilzila paytida zarar ko‘rgan.
# Sulton Menkaure Piramidasini Buzishga Uringan
XII asrda Al-Aziz Usmon, Misrning ikkinchi Ayyubiy sultoni (Salohiddinning o‘g‘li), Giza majmuasidagi Menkaure piramidasini buzishga harakat qilgan.
U minglab ishchilarni yollab, piramidani yiqitishga buyruq bergan, ammo bu ish juda ko‘p vaqt, kuch va mablag‘ talab qilgani uchun bir yil o‘tmay to‘xtatilgan.
Natijada sultonning bu urinishidan faqat piramidaning shimoliy tomonida vertikal o‘yiq hosil bo‘lgan, xolos.
# Piramidalarni Qullar Emas, Malakali Quruvchilar Qurishgan
Buyuk Piramidalar aslida qullar tomonidan emas, balki ishchi va ustalar tomonidan qurilgan. Bu boradagi noto‘g‘ri fikr qadimgi yunon tarixchisi Gerodotning yozuvlaridan kelib chiqqan.
Piramidalar yonida butun ishchilar shaharchalari qurilgan bo‘lib, bu joylarda dehqon oilalari o‘z hosillari pishgunicha fir’avn loyihalarida ishlashgan.
So‘nggi yillarda arxeologlar bu shaharchalarda malakali tosh kesuvchilar va quruvchilar yashaganini tasdiqlovchi dalillar topishdi. Xufuning va Xafrening piramidalari yaqinida ishchi qabristonlari topilgan, shuningdek Luksor va Podshohlar vodiysi hududlarida ham shunday joylar aniqlangan.
# Xufu Piramidasini Qurishda 2,3 Million Ohaktosh Bloklari Ishlatilgan
Taxminlarga ko‘ra, Xufu piramidasini barpo etishda 2,3 milliondan ortiq ohaktosh bloklari ishlatilgan. Qabr ichidagi granit toshlar esa janubdagi Asvan shahridan keltirilgan bo‘lib, har biri 50 tonnagacha vaznga ega bo‘lgan.
Piramida qurilishi 23 yildan ortiq vaqt olgan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, ishchilar o‘sha yillarda har soatda o‘rtacha 12 ta tosh joylashtirganlar.
Umuman olganda, qurilishda 100 mingdan ortiq ishchi qatnashgan, ulardan eng yuqori davrda kamida 1 ming kishi bir vaqtning o‘zida ishlagan.
Buyuk Piramidaning asl kirish qismi yer sathidan 17 metr balandda joylashgan, ammo hozir sayyohlar “o‘g‘rilar tunneli” orqali kirishadi. Bu tunnel 820-yilda Qohira sultoni tomonidan talon uchun qazilgan.
Hozirda Buyuk Piramida yiliga 14 millionga yaqin sayyohni jalb etadi va taxminan 9 milliard dollarlik iqtisodiy foyda keltiradi. U Qadimgi Dunyoning Yetti Mo‘jizasidan hozirgacha saqlanib qolgan yagona inshootdir.
# Piramidalar Haqida Biz Hali Ko‘p Narsani O‘rganishimiz Kerak
Piramidalar haqida qancha ko‘p bilsak, shuncha ko‘p savollar paydo bo‘ladi.
Ko‘plab nazariyalar mavjud — rampalar, arqonli tortgichlar, suv yordamida siljitish, yog‘och roliklar, yoki ulkan yo‘laklar — lekin toshlarni qanday qilib aniq joyiga ko‘tarib, mahkamlashgani haqida aniq dalil hanuz topilmagan.
Olimlar piramida toshlarini bir-biriga biriktiruvchi ohak qorishmasini tahlil qilib, uning tarkibini bilishgan, ammo uni aynan takrorlab yasay olishmagan.
Zamonaviy texnologiyalar yordamida, masalan issiqlik tasvirlash va sun’iy yo‘ldosh tahlillari orqali, piramidalarda yashirin xonalar bo‘lishi mumkinligi aniqlangan, lekin hozircha ularning ichida nima borligi va maqsadi noma’lum.
Shunday qilib, "Buyuk" Misr Piramidalari hali ham olimlar va qiziquvchilar uchun sirli jumboq bo‘lib qolmoqda.
Toj mahal haqida qiziqarli faktlar
Ma'lumotlar manbadan chatgpt tomonidan tarjima qilindi va tahrirlandi.
Surat manbasi
Comments