Jaloliddin Manguberdi haqida qiziqarli faktlar
# Jaloliddin Manguberdi so‘nggi xorazmshoh, Ala id-Din Muhammad II va uning turkman xotini Oychechaklarning to‘ng‘ich o‘g‘lidir.
# Jaloliddin Mekburni (yoki Manguberdi) nomini olib, “yuzida xoli bor” ma’nosini anglatadi. Jaloliddinning aniq tug‘ilgan sanasi noma’lum, uning rasmiy belgilangan tug‘ilgan sanasi 1198 yil.
# Jaloliddin 33 yil umr koʻrgan boʻlib, shundan 11 yili turli janglar ichida oʻtgan. Toʻliq ismi Jaloliddin ibn Alovuddin Muhammad.
Abu Rayxon Beruniy haqida faktlar
# Xorazmshohning zamondoshi, tarixchi an-Nasaviyning yozishicha, u oʻzini turkman deb hisoblagan, xususan: „Men turkman, arab tilidan bexabarman“, degan.
# Sulton Jaloliddinning shaxsiy kotibi Shihob addin Muhammad ibn Ahmad an-Nasaviy uni shunday taʼriflaydi: „U qora tanli, boʻyi past, nutqi va ifodasi turkiy edi, lekin forscha ham gapirardi. Uning jasoratiga kelsak, men aytib oʻtgan janglar bu haqda gapirishga kifoya qiladi. U sherlar orasida sher, jasur otliqlari orasida eng jasur edi. Yumshoq edi, jahli chiqmasdi, soʻkmasdi“.
# Jaloliddin Manguberdi voyaga yetgach, otasi uni Gʻazna, Bomiyon, Gʻur, Bust, Takinobod, Zamindovar va Hindiston hududlarigacha boʻlgan yerlarga hokim va taxt vorisi etib tayinlagan (1215), biroq Turkon xotun va qipchoq amirlarining qatʼiy noroziligi sababli Qutbiddin Oʻzloqshoh foydasiga vorislikdan mahrum etilgan.
Mirzo Ulug'bek haqida faktlar
# Jaloliddin uch yuz sodiq turkman jigitlaridan iborat qo‘shin to‘playdi va Xurosonga yo‘l oladi. Niso atrofida ular yetti yuz kishilik mo‘g‘ul qo‘shinini kutib olishadi va ularni osonlikcha yengishadi.
# 1224 yilning boshigacha Jaloliddin Hindistonda yashaydi, Eron va Mesopotamiyaga yurishga kirishadi. To‘rt yil davomida Jaloliddin Hindistonda mo‘g‘ullar bilan jang olib boradi.
# U turkmanlardan iborat yangi qo‘shin to‘playdi va G‘arbiy Eronga – Kavkazga yo‘l oladi. 1225 yil Jaloliddin janubdan shimoliy Eronga bostirib kiradi. Jiddiy qarshiliksiz Marvni egallab, Tabrizga yo‘l oladi va bu shaharni zabt etadi. 1225 yil Jaloliddin qo‘shini qisman Gruziya va Armanistonni egallaydi.
# Jaloliddin Manguberdi o‘zbek xalqining milliy qahramonlardan biridir. 1999 yili mamlakatimizda Jaloliddin tavalludining 800 yilligi keng nishonlangan. O‘zbekistonda unga atab bir nechta haykallar o‘rnatilgan, Xorazm viloyatida Jaloliddin Manguberdiga bag‘ishlangan memorial bunyod etilgan.
# 2000 yilning 30 avgust kuni O’zbekistonda “Jaloliddin Manguberdi” ordeni ta’sis etilgan.
# Jaloliddin, shuningdek, Turkmanistonda ham hurmat qozongan bo‘lib, uning mo‘g‘ullarga qarshi jasorati bugungi kunda ham tarannum etiladi.
# Jaloliddin koʻp yillar davomida Chingizxon qoʻshinlariga qarshi muvaffaqiyatli kurashdi, ammo moʻgʻullarga birlashgan qarshilik frontini tashkil eta olmay, Kurdiston togʻlarida halok boʻldi. Alamut hukmdori orqali moʻgʻullar Jaloliddin yaqinda boʻlgan magʻlubiyatdan zaiflashganini bilib oldilar. Oʻsha yili Choʻrmagʻon boshchiligidagi oʻttiz minglik moʻgʻul qoʻshini Jaloliddinni osonlikcha yengib, Shimoliy Eronni egalladi. Xorazmshoh Ganjaga chekindi. Moʻgʻullar ergashib Arranni egallab olishdi. Jalol ad-Din Mayafarikin togʻlarida panoh topdi va shu yilning avgust oyida u saljuqiylar tomonidan yollangan nomaʼlum bosqinchi tomonidan oʻldirilgan.
# Jaloliddin Manguberdi haqida yozilgan adabiyotlar:
- Shaxobiddin Muhammad al-Nasaviy, Sulton Jaloliddin Manguberdi hayoti tafsiloti, T., 1999;
- Jaloliddin Manguberdi (oʻzbek, ingliz, rus tilida), T., 1999;
- Jaloliddin Manguberdi, Vatan, yurt himoyachisi, T., 1999;
- Buniyotov 3., Anushtagin Xorazmshohlar davlati (1097—1231), T., 1998;
- Toshev N., Jaloliddin Manguberdi, T., 1999;
- Boʻriyev O., Toshev N., Jaloliddin Manguberdi, T., 1999;
- Xorazmshoh Jaloliddin Manguberdi, T., 1999;
- Mirxondning „Ravzat us-safo“ asarida Jaloliddin Manguberdi zikri, T., 1999;
- Tonariy O., Jaloliddin Xorazmshoh va uning davri, T., 1999.
- Akbar Zamonov. Oʻrta asr tarixiy shaxslari hayotining ayrim nomaʼlum sahifalari. T.: Bayoz, 2019.
Zahiriddin Muhammad Bobur haqida faktlar
Ma'lumotlar tayyorlanisda quyidagi manbalardan foydalanildi:
Comments